„Na straży porządku publicznego. Policja województwa śląskiego 1922 - 1939”
Wystawa z okazji 95. rocznicy utworzenia Policji Województwa Śląskiego pod Honorowym Patronatem Burmistrza Miasta Tarnowskie Góry Arkadiusza Czecha Komendanta Wojewódzkiego Policji w Katowicach, nadinsp. Krzysztofa Justyńskiego
Policja odgrywała i odgrywa istotną rolę w życiu społecznym, a w Polsce cieszy się dużym autorytetem i zaufaniem społecznym. Na ten fakt wpływa także przedwojenna tradycja całej formacji, w tym także Policji Województwa Śląskiego. O fakcie tym należy ciągle przypominać, a idealną okazję stanowią w tym przypadku obchody 95-lecia jej powstania. Co więcej, znaczna cześć funkcjonariuszy PWŚl. działała wcześniej w Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i brała aktywny udział w powstaniach śląskich i akcji plebiscytowej. Wielu z nich służyło w polskich formacjach porządkowych: strażach gminnych, milicjach, Policji Górnego Śląska, Żandarmerii Górnego Śląska, Żandarmerii Krajowej Księstwa Cieszyńskiego. O tym fakcie należy także stale przypominać w aspekcie przypadającego w przyszłym roku 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Powstania śląskie, wbrew obiegowej opinii, nie zakończyły się bowiem klęską, ale odniosły sukces, a dowodem na to jest przyłączenie części Górnego Śląska do Polski w 1922 r.
Przygotowywana przez Muzeum w Tarnowskich Górach ekspozycja powstała przy współpracy z katowickim Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej oraz Ogólnopolskim Stowarzyszeniem „Rodzina Policyjna 1939 r.” Jej autorami są dr Krzysztof Gwóźdź (Muzeum w Tarnowskich Górach) i Zbigniew Gołasz (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach), a oprawę plastyczną przygotował Mariusz Paluchiewicz (Muzeum Śląskie w Katowicach). Na wystawie można zobaczyć można ponad 300 cennych obiektów, między innymi: elementy umundurowania i uzbrojenia, fotografie, przedmioty pochodzące z komisariatów, obiekty dokumentujące służbę, zaangażowanie policjantów w życie społeczne i sportowe oraz ilustrujące życie rodzinne. Pochodzą one ze zbiorów: Archiwum Państwowego w Katowicach, Muzeum Częstochowskiego, Miejskiej Placówki Muzealnej w Mikołowie, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej, Muzeum Historii Katowic, Muzeum Katyńskiego – Oddział Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach, Muzeum w Cieszynie, Muzeum w Chorzowie, Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej, Muzeum w Raciborzu, Muzeum w Rybniku, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum w Tarnowskich Górach, Muzeum w Wodzisławiu Śląskim, Muzeum Miejskiego w Zabrzu, Izby Pamięci przy Zarządzie Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939” w Katowicach, Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Tarnowskich Górach oraz kolekcji prywatnych (nadkomisarza Krzysztofa Musielaka – Dyrektora Biura Historii i Tradycji Policji Komendy Głównej Policji w Warszawie, Grzegorza Grześkowiaka, Alicji Komenderskiej, Grzegorza Kotwickiego, Mariusza Paluchiewicza, Jakuba Stankiewicza, Jana Tomana, Damiana Troniny, Jerzego Urbańczyka, Jacka Wichra, Krystyny Zatoń).
Wystawa dzieli się na trzy części. W pierwszej, w odtworzonym pomieszczeniu komisariatu, zaprezentowano pamiątki po policjantach (między innymi: odznaczenia, dyplomy, portrety – np. podinsp. Józefa Jeziorskiego). Cześć druga porusza cały wachlarz problemów związanych z codzienną służbą funkcjonariuszy, ich życiem rodzinnym i prywatnym, działalnością Policyjnego Klubu Sportowego „Katowice”, świetlic i bibliotek policyjnych oraz organizacji o charakterze samopomocowej. Ostatnia część wystawy poświęcona została funkcjonariuszom PWŚl. – ofiarom zbrodni katyńskiej oraz terroru niemieckiego.
Narrację wystawy tworzą przede wszystkim wyjątkowe, niepowtarzalne obiekty. Wśród nich na pierwszym miejscu należy wymienić unikatowe fotografie. Część z nich pochodzi z albumów. Wśród nich na uwagę zasługuje między innymi album wręczony wojewodzie śląskiemu Michałowi Grażyńskiemu 27 września 1927 r. przez Główną Komendę Policji Województwa Śląskiego (ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu). Dwa inne, należące do Muzeum Historii Katowic, dokumentują działalność Policyjnego Klubu Sportowego „Katowice”, a konkretnie dwóch jego sekcji: lekkoatletycznej i bokserskiej. Ostatni z tego typu obiektów, to „Album pamiątkowy z Pierwszego Kursu Fotograficznego PWŚl.” trwającego od 5 maja do 20 września 1925 r. Zawiera on zdjęcia wykonane przez jednego z uczestników zajęć – st. post. Józefa Kułodzika. Obok licznych fotografii o działalności sportowej śląskich policjantów świadczą zdobywane trofea, a wśród nich dyplomy, statuetki, medale. W tej grupie pamiątek na szczególną uwagę zasługują statuetka dla najlepszego atlety w zawodach o mistrzostwo PWŚl. z czerwca 1929 r. ufundowana przez redakcję gazety „Policjant na Posterunku” (ze zbiorów Muzeum Historii Katowic) oraz puchar dla najlepszego kolarza wyścigu z 27 września 1939 r. Obiekt ten ofiarowała zwycięzcy Fabryka Broni „Łucznik” w Radomiu (ze zbiorów Muzeum w Tarnowskich Górach). Zaprezentowane też zostały elementy uzbrojenia i wyposażenia oraz artefakty dokumentujące służbę. Na uwagę zasługują tu zwłaszcza pancerz ochronny i mundur (ze zbiorów Krzysztofa Musielaka), pałki teleskopowe (ze zbiorów Grzegorza Grześkowiaka), oryginalny pistolet ViS wz. 1935 (ze zbiorów Jacka Wichra), oryginalny rower PWŚl. (ze zbiorów Izby Pamięci przy Zarządzie Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939” w Katowicach), pamiątki po podinsp. Janie Starzyku nadkom. Piotrze Urbańczyku (pośmiertnie awansowany w 2007 r. przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego do stopnia podinsp.) należące do wnuka ostatniego z wymienionych – Jerzego Urbańczyka. Warto także wspomnieć o dyplomach i odznaczeniach nadawanych za wzorową służbę oraz zasługi na rzecz przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Z kolei wśród pamiątek dokumentujących zagładę formacji należy przede wszystkim wspomnieć o rzeczach pochodzących z „dołów śmierci” w Miednoje (udostępnione przez Muzeum Katyńskie – Oddział Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie) oraz liście napisanym z sowieckiej niewoli przez nadkom. Piotra Urbańczyka (własność Jerzego Urbańczyka).
Organizację wystawy wsparły: Biuro Historii i Tradycji Policji Komendy Głównej Policji w Warszawie, Stowarzyszenie Rodzina Katyńska w Tarnowskich Górach, Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej „Policja Województwa Śląskiego 1922–1939”, Grupa Rekonstrukcji Historycznej Powstań Śląskich „Weteran”, tarnogórska Restauracja „Campo”, a patronatu medialnego udzieliły: Telewizja Polska Oddział w Katowicach, Radio Piekary, Tygodnik „Gwarek”, dwumiesięcznik „Montes Tarnovicensis”.
(Biuro Historii i Tradycji Policji KGP)
