Aspirant Alojzy Banach patronem Lubuskiej Policji
Obchody 100. rocznicy powołania Policji Państwowej to dla całego środowiska policyjnego czas wyjątkowy. Lubuska Policja zainaugurowała je kolejnym historycznym momentem - odsłonięciem tablicy poświęconej pamięci aspirant Alojzego Banacha, patrona policji województwa lubuskiego.
Piątkowa /26 kwietnia/ uroczystość zgromadziła wielu znamienitych gości. To ważne, że w tak istotnym dla Lubuskiej Policji wydarzeniu możemy liczyć na naszych przyjaciół. W Komendzie Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wielkopolskim pojawili się przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, kierownictwo i przedstawiciele służb mundurowych, przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, świata nauki i kultury oraz duchowni. Ale przede wszystkim gościliśmy rodzinę aspiranta Policji Państwowej Alojzego Banacha na czele z Państwem Alicją i Edwardem Marosz ze Stowarzyszenia „Gorzowska Rodzina Katyńska”.
Uroczystości rozpoczęła Prelekcja na temat powstania i działalności Policji Państwowej.
Policja Państwowa to wyjątkowa formacja mundurowa, która została powołana 100 lat temu ustawą Sejmu Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej z 24 lipca 1919 roku. Była organem wykonawczym władz państwowych i samorządowych, umundurowaną i uzbrojoną organizacją pełniącą funkcje porządkowe oraz antykryminalne na terenie Polski w latach 1919–1939. Jej podstawowym zadaniem była ochrona bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Była instytucją bardzo dobrze zorganizowaną i nowoczesną. W całym kraju na szczeblu wojewódzkim utworzono komendy okręgowe, w poszczególnych powiatach – komendy powiatowe, w miastach i dzielnicach – komisariaty, a w najmniejszych gminach – posterunki. W 1939 roku korpus policyjny liczył około 30 tysięcy funkcjonariuszy. Na początku Drugiej wojny światowej, w czasie kampanii wrześniowej, zginęło prawie 2 tysiące policjantów. Około 12 tysięcy funkcjonariuszy trafiło do sowieckiej niewoli. Prawie 6 tysięcy z nich, zamordowanych wiosną 1940 roku, leży na Polskim Cmentarzu Wojennym w Miednoje, największej na świecie policyjnej nekropolii, która została otwarta i poświęcona 2 września 2000 roku. Obchody tego ważnego w policyjnej historii momentu, rozpoczynamy właśnie dziś – uroczystością odsłonięcia tablicy patrona Lubuskiej Policji.
Alojzy Banach urodził się 5 października 1892 roku w Lińsku, w ówczesnym zaborze pruskim. Na początku 1918 roku wstąpił ochotniczo do Błękitnej Armii generała Józefa Hallera we Francji. Po zakończeniu służby w tej formacji wojskowej Alojzy Banach 11 listopada 1920 roku wstąpił do nowo utworzonej Policji Państwowej.
Po rozpoczęciu służby trafił do Tarnopola, głównego miasta województwa podolskiego, które w okresie dwudziestolecia międzywojennego przeżywało ostatni w swoich dziejach okres rozkwitu. Alojzy Banach na początku pełnił służbę zewnętrzną, a następnie pracował w biurze śledczym Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej w Tarnopolu. 26 grudnia 1929 roku zawarł związek małżeński z Antoniną Wasiatyńską. W kolejnych latach urodziły się jego dwie córki: Maria (1933 rok) i Alicja (1937 rok).
Alojzy Banach był wielokrotnie odznaczany. Otrzymał Medal Pamiątkowy – Za Wojnę 1918 – 1921, który był wyróżnieniem dla uczestników walk o niepodległość i zabezpieczenie granic Rzeczypospolitej Polskiej. Odebrał również Medal 10-lecia Odzyskania Niepodległości oraz Srebrny i Brązowy Medal „Za Długoletnią Służbę”, przyznany za odwagę, zasługi w walce o niepodległość kraju oraz za pracę dla wolnej ojczyzny i społeczeństwa, wychodzącą poza służbowe obowiązki. Rankiem 17 września 1939 roku Alojzy Banach wyszedł z domu i udał się do swojej jednostki, aby podjąć codzienne obowiązki służbowe. Kilka godzin wcześniej wschodnie tereny Polski zostały zaatakowane przez Armię Czerwoną. Tego samego dnia po godz. 16 wrócił do domu, zabrał plecak z rzeczami osobistymi i pożegnał się z rodziną. Mimo możliwości ewakuacji wraz ze swymi bliskimi Alojzy Banach wybrał obowiązek wobec Ojczyzny. Kilka dni później, tak jak wielu innych funkcjonariuszy Policji Państwowej i żołnierzy został aresztowany przez wojska sowieckie.
Jako jeniec wojenny trafił do obozu w Ostaszkowie. 22 marca 1940 roku Ławrientij Beria wydał tajny rozkaz, który stanowił podstawę do rozpoczęcia mordowania polskich jeńców wojennych i więźniów. 1 kwietnia 1940 roku w Moskwie podpisane zostały pierwsze „listy śmierci”, zlecenia na wysyłkę więźniów z obozów do miejsc kaźni. 3 kwietnia 1940 roku NKWD rozpoczęło likwidację obozu w Kozielsku, a dwa dni później obozów w Starobielsku i Ostaszkowie. Kolejne grupy jeńców przewożono do siedziby obwodowego zarządu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w Twerze i mordowano w piwnicach tego budynku. W ten sposób i w tym miejscu najprawdopodobniej 16 kwietnia 1940 roku został zamordowany Alojzy Banach. Jego ciało wywieziono do wsi Jamok nieopodal Miednoje. Tam, na terenie ośrodka wypoczynkowego kalinińskiego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, na skraju lasu znajdowały się doły o głębokości kilku metrów. Ofiary zbrodni zostały pochowane w 23 zbiorowych, bezimiennych mogiłach.
Decyzją Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 roku Alojzy Banach został pośmiertnie awansowany na pierwszy stopień oficerski, to jest aspiranta Policji Państwowej.
Poświęcenia tablicy pamiątkowej dokonał Biskup doktor Paweł Socha – Biskup Senior Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej. Pod tablicą każdy z przedstawicieli poszczególnych instytucji złożył wiązanki kwiatów oddając hołd dla pamięci Alojzego Banacha. Uroczystość odbyła się zgodnie z ceremoniałem przy obecności pocztów sztandarowych lubuskich jednostek Policji. Uświetniona została także wizytą orkiestry reprezentacyjnej Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu. Po tej części uroczystości zostały przeniesione do sali Akademii Wychowania Fizycznego, gdzie przedstawiono spektakl teatralny „Służba”. To dzieje policyjnej rodziny, historia Policji w pigułce. Opowieść jest linearna, a główny bohater – dziadek, sięgając do wydarzeń sprzed lat, prowadzi swoją wnuczkę i jej przyjaciół przez karty historii. Odkrywa przy tym rodzinne tajemnice, komentuje i wyjaśnia historię. Żeby uatrakcyjnić przekaz, w spektaklu wykorzystane były fragmenty filmów, inscenizacje i muzyka. Na scenie wystąpili aktorzy Amatorskiej Sceny Policyjnej. Po spektaklu „Służba” miało miejsce uroczyste podziękowanie i wręczenie odznak „Przyjaciela Teatru” za zaangażowanie w realizację przedsięwzięcia. Odznaki otrzymali nadinspektor Helena Michalak – Komendant Wojewódzki Policji w Gorzowie Wielkopolskim, Kanclerz Zamiejscowego Wydziału Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu Stanisław Wiesław Kuhnert oraz Magdalena Dudlej i Krzysztof Pawłowski z Wydziału Komunikacji Społecznej Komendy Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wielkopolskim.
Serdecznie dziękujemy wszystkim instytucjom i organizacjom, które włączyły się w przygotowanie inauguracji obchodów w województwie lubuskim 100. rocznicy powołania Policji Państwowej. Szczególne podziękowania składamy Wojewodzie Lubuskiemu, Panu Władysławowi Dajczakowi, Prezydentowi Miasta Gorzowa Wielkopolskim, Panu Jackowi Wójcickiemu.
Opracował: nadkomisarz Marcin Maludy
Komenda Wojewódzka Policji w Gorzowie Wielkopolskim
