Dopalacze
Dopalacze, to przykład mody na nazywanie rzeczy bądź produktów za pomocą nazw towarowych, bądź firm produkujących dany produkt. Jeśli chodzi o dopalacze, to nazwa jest bardzo myląca, bo określane są nią środki o bardzo różnym działaniu i składzie chemicznym.
Odpowiedniejszą nazwą byłoby określenie : narkotyki projektowane bądź syntetyczne.
Czym są narkotyki?
Narkotyki to substancje psychoaktywne, czyli takie które zmieniają świadomość.
Wiele obecnych narkotyków, było kiedyś legalnymi lekarstwami. Dopalacze w początkowej wersji były modyfikacją "zwykłych" narkotyków. Powstały różne odmiany "ziół", tabletek, czy proszków, których skład początkowo był znany i podawany na opakowaniu. Rząd uaktualnił "czarną listę", wpisując na nią substancje z dopalaczy. Od tego czasu sprzedawcy zmienili taktykę, przestali informować na opakowaniach o substancjach zawartych w środku, zaczęły powstawać kolejne sklepy, których właściciele zaczęli na własną rękę sprzedawać to, co wyprodukowali.
Czymsą dopalacze?
Dopalacze, zwane smart drugs stanowią preparaty zawierające w swym składzie substancje psychoaktywne, których produkcja, sprzedaż , reklamowanie jest obecnie w Polsce ustawowo zakazana. Zdarza się, że udając produkty kolekcjonerskie, kadzidła, sole do kąpieli ferowane są w nielegalnej sprzedaży. Większość dopalaczy ma postać tabletek lub mieszanek do palenia.
Czy dopalacze są „naturalną” alternatywą dla narkotyków?
Badania składu dopalaczy pokazują, że wszystkie aktywne składniki tych produktów są związkami syntetycznymi, pierwotnie wytworzonymi w specjalistycznych laboratoriach badawczych jako substancje o działaniu podobnym do działania nielegalnych narkotyków. Przedstawianie dopalaczy przez ich producentów i sprzedawców jako naturalnej alternatywy dla narkotyków (rozumianych jako środki odurzające i substancje psychotropowe wymienione w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii) jest zabiegiem wyłącznie marketingowym. Dopalacze w rzeczywistości mogą być bardziej szkodliwe, niż narkotyki.
Czy dopalacze są niebezpieczne?
Dopalacze na ogół działają podobnie do nielegalnych narkotyków, niekiedy również silniej. Jednak, z uwagi na to, że dopalacze znane są od niedawna, na temat większości z nich wciąż nie ma wiarygodnych danych dotyczących ich rzeczywistej szkodliwości. W przypadku syntetycznych kanabinoli, a więc znajdujących się w dopalaczach odpowiedników THC, czyli składnika aktywnego marihuany, podejrzewa się, że ich silniejsze powinowactwo do receptorów kanabinolowych może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia konsumentów.
Niebezpieczeństwo sięgania po dopalacze polega także na tym, że konsumenci nie mają pojęcia, w jakich dawkach je stosować. Dawek tych nie precyzują również producenci,
a zawartość środka czynnego w ich produktach podlega znacznym wahaniom.
W przeciwieństwie do dopalaczy, stosunkowo krótko obecnych na rynku, następstwa przyjmowania „tradycyjnych” i nielegalnych narkotyków są już dobrze rozpoznane,
a sięgające po nie osoby mają dość dobrą orientację, czym ryzykują.Dopalacze, wbrew rozpowszechnionej opinii, nie stanowią łagodniejszej wersji czarnorynkowej narkotyków. Przeciwnie – niejednokrotnie działają silniej, a przez to są bardziej niebezpieczne dla zdrowia.
Kto sięga po dopalacze?
Badania prowadzone w wielu krajach pokazują, że po dopalacze sięgają przede wszystkim dwie grupy osób:
(a) eksperymentatorzy – zainteresowani działaniem różnych substancji psychoaktywnych, osoby te próbują różne rodzaje narkotyków, sięgają również po nowości w postaci dopalaczy;
(b) użytkownicy nielegalnych narkotyków – dla których dopalacze stanowią legalną, a przez to z różnych powodów mniej kłopotliwą alternatywę dla preferowanych przez siebie, ale nielegalnych używek.
Czy zażywanie dopalaczy może być wstępem do brania narkotyków?
Obecnie trudno to wiarygodnie ocenić, gdyż okres boomu na dopalacze jest stosunkowo krótki. Wydaje się, że konsumenci pewnych substancji, które były dopalaczami, a ostatnio zostały zdelegalizowane, nadal sięgają po nie w wersji „czarnorynkowej”. Tak więc, gdy dopalacz staje się nielegalnym narkotykiem – sięgająca po niego osoba, z mocy definicji, przekształca się w konsumenta narkotyków.Warto pamiętać, że skoro po dopalacze sięgają najczęściej osoby już konsumujące narkotyki, szkodliwość dopalaczy nie polega na tym, że ich zażywanie prowadzi do zażywania narkotyków, ale na tym, że zastępowanie dopalaczami narkotyków to zastępowanie środków znanych, przebadanych, kulturowo zasymilowanych, środkami nowymi, o nieznanym do końca działaniu oraz potencjale. A więc zastępowanie środków potencjalnie niebezpiecznych środkami bardziej niebezpiecznymi.
Obecnie dopalacze to wielka niespodzianka dla policjantów, lekarzy i ludzi zajmujących się problemami narkomani. Powstają nowe projekty substancji, których konsekwencji zażywania nikt nie zna. To jest największe niebezpieczeństwo, bo nie wiadomo czym ludzi zatrutych odtruwać, ani jak im pomóc.
W skład dopalaczy wchodzi wiele rozmaitych substancji. Wśród nich znalazły się m.in. pestycydy. Substancje te, stosowane głównie do zwalczania szkodników w uprawach roślin, kiedy dostaną się do organizmu ludzkiego powodują wiele dolegliwości :od zapalenia skóry, ogólnego osłabienia, bólów głowy i bezsenności po zmiany morfologiczne krwi, zapalenie wątroby i zaburzenia pracy serca.
Częstym składnikiem dopalaczy jest również ołów, jeden z najbardziej toksycznych metali ciężkich, który kumuluje się w organizmie - w kościach, nerkach, mózgu. Skutkuje to zaburzeniami układu krążenia, nadciśnieniem tętniczym, chorobami układu nerwowego, a nawet uszkodzeniem mózgu. Innym silnie toksycznym pierwiastkiem występującym w dopalaczach jest rtęć. Przyjęcie małej dawki przez człowieka powoduje początkowo osłabienie i bóle głowy. Do tego dochodzą zaburzenia snu, problemy z koncentracją i pamięcią, a także zmiany osobowości. W ostrych zatruciach rtęcią pojawia się m.in. niewydolność krążenia, uszkodzenie nerek i układu nerwowego, drgawki, a w końcu śpiączka. Producenci dopalaczy wykorzystują także występującego w polskich lasach muchomora czerwonego. Jego przyjęcie początkowo daje skutki podobne do stanu upojenia alkoholowego. Później pojawiają się halucynacje, uczucie przygnębienia, a czasami także silne pobudzenie. Dochodzą do tego również zaburzenia wzroku, które mogą prowadzić nawet do jego utraty. Objawom tym może towarzyszyć szereg innych dolegliwości, takich jak: nagłe osłabienie, nadmierne pocenie się, zawroty głowy, biegunka, wymioty, wysoka gorączka, zaburzenia oddechu, obniżenie ciśnienia krwi, śpiączka.
Wśród substancji używanych do tworzenia dopalaczy używa się również związków należących do tej samej grupy co amfetamina. Wśród nich można wymienić np. metylon i mefedron. Ten ostatni może skutkować śmiercią z powodu wylewu, bo substancja ta przyczynia się do znacznego podwyższenia ciśnienia krwi. Inne łagodniejsze skutki przyjmowania mefedronu to krwawienie z nosa, halucynacje, wymioty, kłopoty z krążeniem krwi, uczucie niepokoju i urojenia. Tych informacji na opakowaniach z dopalaczami po prostu nie ma. Skład chemiczny nie jest podawany i w wypadku zatrucia lekarze są bezradni. Dopalacze produkowane są w fatalnych warunkach. Do ich produkcji używa się różnych toksyn, rozpuszczalników itp.Z informacji naukowców badających dopalacze w Pracowni Badania Alkoholu i Narkotyków Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie wynika, że w badanych tabletkach podstawowymi związkami psychoaktywnymi są pochodne piperazyny. Jedna z nich tj. BZP - benzylopiperazyna została dodana do listy substancji kontrolowanych również w Polsce.Po przyjęciu mieszanin ziołowych typu Spice zawierających ww. związki występują efekty bardzo podobne do tych, które występują po przyjęciu produktów konopi, np. marihuany czy haszyszu, tj. zmiana nastroju i samopoczucia, błogostan, euforia, halucynacje, czasami depresja układu nerwowego, apatia i urojenia. Następuje wzrost ciśnienia krwi, tachykardia, przekrwienie gałek ocznych, zaburzenia koordynacji ruchowej, zawroty głowy, zaburzenia uwagi, wysuszenia śluzówek. Jak dotychczas, mało wiadomo na temat metabolizmu ww. związków, niewiele jest też prac naukowych dotyczących ich wpływu na ludzi. Ze względu na to, że zawartość tych substancji w mieszankach ziołowych jest zmienna, może dochodzić do przypadków przedawkowania prowadzących do zatruć. Intensywne badania nad wieloma substancjami wykrytymi w ostatnim czasie prowadzone są przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (ECMDDA).Od „oczarowania” dopalaczami już krok do Bad trip (ang. zła podróż), co oznacza przerażające lub trudne doświadczenia po zażyciu substancji psychoaktywnej, głównie psychodelików. Przejawia się wtedy ona jako halucynacje, urojenia oraz napad lękowy.
Rozwiązania prawne
Zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
W dniu 27 listopada 2010rweszła w życie Ustawa z dnia 8 października 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Nowelizacja ustawy zabrania wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych tzw. dopalaczy (art. 44a i art. 44b ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Za złamanie zakazu grozi kara finansowa od 20 tys. do miliona złotych (art.52a ww ustawy). Inspektorzy sanitarni będą mogli wstrzymać obrót podejrzaną substancją, a nawet zamknąć punkty jej wytwarzania i sprzedaży. Zamknięcie sklepu lub hurtowni z podejrzanym produktem będzie możliwe maksymalnie na trzy miesiące
Ustawa wprowadza także zakaz reklamy lub promocji środka zastępczego pod karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Zabronione zostało reklamowanie i promowanie środków spożywczych lub innych produktów poprzez sugerowanie, że posiadają one działanie takie jak substancje psychotropowe lub środki odurzające lub ich użycie może spowodować skutki takie jak działania substancji psychotropowych lub środków odurzających (art. 20 ust. 3 opisywanej ustawy).
Kara do trzech lat więzienia grozi za samo udostępnienie małoletnim substancji psychoaktywnej - np. dopalaczy - której użycie może narazić na niebezpieczeństwo życie lub zdrowie. Karani będą też sprzedawcy w internecie, nawet jeżeli strony będą umieszczone na zagranicznych serwerach.
Obowiązuje całkowity zakaz sprzedaży substancji psychoaktywnych osobom, które nie ukończyły 18 roku życia.
Zmiana ustawy przewidziała karalność każdego udostępniania dopalaczy dzieciom - nie tylko przez samych sprzedawców. Wprowadzono zakaz reklamy sugerującej konsumentom, że zawarte w dopalaczach substancje działają np. jak środki odurzające oraz uniemożliwiającej wycofanie z handlu nawet do 18 miesięcy substancji, co do której istnieją podejrzenia ,że może być szkodliwa dla zdrowia. Kara za udostępnienie małoletnim dopalaczy obowiązywiązuje także w przypadku posługiwania się internetem, nawet jeżeli strony będą umieszczone są na zagranicznych serwerach. Okoliczność, że np. strona będzie hostowana na serwerze brytyjskim, tajwańskim, czy jeszcze innym, nie na polskim, nie ma żadnego znaczenia dla odpowiedzialności karnej, w sytuacji gdy do udostępnienia towaru dochodzi przez to, że zostanie on ostatecznie wysłany i doręczony na terytorium Polski.Co więcej odpowiedzialność osoby udostępniającej nie jest uzależniona od jej narodowości. Nie będzie żadnej odmienności w zakresie ścigania zakupów przez internet.
Warto pamiętać, że dopalaczeczy smart drug są substancjami szkodliwie działającymi na organizm i zostały w Polsce całkowicie zdelegalizowane. Ostatnie uregulowania prawne utrudniły handel dopalaczami, ale istnieje możliwość sprowadzania zakazanych substancji za pośrednictwem zagranicznych sklepów internetowych. Próbą rozwiązania problemu jest wprowadzanie kolejnych środków podejrzewanych o bycie składnikiem dopalaczy na listę substancji zakazanych i kontrolowanych. Nowelizacja ustawy stworzyła możliwość zawieszenia handlu związkami potencjalnie niebezpiecznymi oraz wprowadziła zakaz reklamy skojarzeniowej.
Jakie czynności są podejmowane przez Policję w sprawach nieletnich?
Postępowanie Policji w sprawach nieletnich reguluje Ustawa z dnia 26 października 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. 2010 r., Nr 33, poz. 178)
Nieletni– każdy, kto został objęty postępowaniem uregulowanym w ustawie:
- w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji – osoby do 18 roku życia;
- w przypadku dokonania czynu karalnego – osoby, które dopuściły się takiego czynu między 13 a 17 rokiem życia;
- w zakresie wykonywania orzeczonych przez sąd rodzinny środków wychowawczych lub środka poprawczego – osoby, wobec których środki te zostały orzeczone, lecz nie dłużej niż do 21 roku życia.
Demoralizacja – stan lub proces (powtarzalność a nie incydentalność) polegający na przejawianiu przez małoletniego lub nieletniego negatywnych zachowań wymienionych
w art. 4 § 1 upn:
- naruszanie zasad współżycia społecznego,
- popełnienie czynu zabronionego,
- systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego,
- używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,
- uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
- udział w grupach przestępczych,
- inne zachowania naruszające przyjęte normy społeczne.
Czyn karalny – czyn zabroniony przez ustawę jako przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo wymienione niżej wykroczenia z kodeksu wykroczeń:
- niszczenie znaków umieszczanych przez organ państwowy lub ostrzegających o niebezpieczeństwie,
- rzucanie kamieniami w pojazd mechaniczny będący w ruchu,
- prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka,
- kradzież rzeczy o wartości do 250 zł.,
- paserstwo (wartość do 250 zł.),
- niszczenie rzeczy o wartości do 250 zł.,
- nabywanie biletów na imprezy w celu odsprzedaży z zyskiem,
- złośliwe uszkadzanie urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego (zegar, automat, telefon, oznaczenie nazwy miejscowości, itp.)
Odpowiedzialność za popełnione czyny karalne:
- czyny popełnione przez osoby do 13 roku życia – demoralizacja;
- sprawcą czynu karalnego jest nieletni w wieku 13 – 17 lat;
- powyżej 17 roku życia odpowiada jak dorosły;
- wyjątkowo, gdy nieletni ukończył lat 15, ale nie ukończył 17 może za tzw. „ciężkie” przestępstwa odpowiadać jak dorosły zgodnie z przepisami kodeksu karnego – np. zamach na życie Prezydenta, zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, rozbój, itd.
Wobec nieletniego sąd rodzinny może:
stosować środki wychowawcze oraz środek poprawczy - umieszczenie w zakładzie poprawczym;
Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
- udzielić upomnienia;
- zobowiązać do określonego postępowania, np. przeproszenia pokrzywdzonego;
- zastosować nadzór kuratora;
- orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, MOW, MOS;
- zobowiązać rodziców do poprawy warunków wychowawczych, bytowych(wg uznania);
- zastosować nadzór kuratora;
-
w razie stwierdzenia u nieletniego:
- upośledzenia umysłowego,
- choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych,
- nałogowego używania alkoholu albo innych środków odurzających
- orzec jego umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym.
Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.
Sytuacje kryzysowe w szkole
- informacja, że uczeń który, nie ukoczył 18 lat, używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd, bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji
Nauczyciel:
- przekazuje informację wychowawcy, ten zaś informuje pedagoga/psychologa i dyrekcję szkoły;
- wychowawca wzywa do szkoły rodziców, przeprowadza z nimi oraz uczniem rozmowę, zobowiązuje ucznia do zaniechania negatywnych zachowań;
- gdy rodzice odmawiają współpracy, bądź szkoła wyczerpała wszystkie dostępne jej środki oddziaływania, a nadal są problemy, szkoła pisemnie powiadamia sąd rodzinny lub Policję (komórkę ds. nieletnich).
Gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły jest uczeń pod wpływem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych powiadamia o fakcie wychowawcę klasy i dyrekcję;
odizolowuje ucznia od reszty klasy (nie pozostawia go samego ze względów bezpieczeństwa)
wzywa pomoc medyczną w celu stwierdzenia stanu trzeźwości, ewentualnie udzielenia pomocy medycznej zawiadamia rodziców, zobowiązuje ich do odebrania ucznia ze szkoły
gdy odmawiają – lekarz powinien zadecydować, co dalej – uczeń pozostaje w szkole, jest przewożony do placówki służby zdrowia lub przekazanie do dyspozycji Policji
Policja jest wzywana, gdy rodzice odmawiają przybycia, uczeń jest agresywny lub zachowaniem daje powód do zgorszenia/zagraża sobie lub innym – IW lub PDOZ (24 godziny)
Gdzie szukać pomocy?
Bazy internetowe:
www.dopalaczeinfo.pl
Telefony zaufania:
Narkotyki – Narkomania Ogólnopolski Telefon Zaufania
0801-199-990
Czynny codziennie w godzinach 16.00 – 21.00
Koszt połączenia wynosi jedną jednostkę taryfikacyjną TP S.A
Pogotowie Makowe
0801-109-696
Czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 10.00-19.00 bezpłatny
Przy opracowaniu materiału korzystano z poniższych źródeł :
1.ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii;
2. ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich
Opracowane przez kom. Dorotę Dziubińską i nadkom. Dorotę Dąbrowską – Babor z Wydziału ds. Nieletnich, Patologii i Profilaktyki Biura Prewencji Komendy Głównej Policji.
